Phát hiện loài vật kỳ lạ trên camera bẫy ảnh

Trong một đợt khảo sát định kỳ năm 2020, nhóm nghiên cứu của Vườn Quốc gia Xuân Liên, tỉnh Thanh Hóa tiến hành lắp đặt hàng trăm camera bẫy ảnh tự động khắp vùng rừng nguyên sinh nhằm giám sát quần thể các loài vật quý hiếm như vượn đen má trắng, voọc xám hay khỉ đuôi lợn.

Thế nhưng, trong một đoạn video được ghi lại sâu trong khu rừng ẩm ướt, các nhà khoa học vô cùng kinh ngạc khi phát hiện một cá thể mang nhỏ, thân nâu đỏ, di chuyển linh hoạt giữa các tầng lá rừng. Hình dáng của nó trùng khớp gần như hoàn toàn với mô tả của loài Mang Roosevelt (Muntiacus rooseveltorum), một loài hươu nhỏ được công bố tuyệt chủng từ năm 1929 tại Lào.

Loài vật từng "biến mất" khỏi bản đồ sinh học

Cái tên Mang Roosevelt gắn liền với một phát hiện khoa học vào năm 1929, khi một mẫu vật duy nhất được nhà thám hiểm người Mỹ Delacour thu thập tại vùng núi phía bắc Lào. Sau đó, suốt gần 100 năm, không có thêm bất kỳ ghi nhận nào về loài này, khiến giới khoa học buộc phải xếp nó vào danh mục "tuyệt chủng toàn cầu".

Thế nhưng, trong những năm gần đây, khi công tác nghiên cứu bảo tồn tại Xuân Liên được đẩy mạnh, các nhà khoa học Việt Nam đã phát hiện một loài mang bản địa ở vùng Pù Hoạt (Nghệ An) có hình thái rất giống với mô tả về Mang Roosevelt.

Để kiểm chứng, các mẫu ADN được phân tích và so sánh với dữ liệu quốc tế. Kết quả bất ngờ cho thấy: Mang Pù Hoạt (Muntiacus puhoatensis) và Mang Roosevelt (Muntiacus rooseveltorum) thực chất là cùng một loài. Nói cách khác, loài vật tưởng như đã tuyệt chủng gần 100 năm nay vẫn đang sinh tồn tại Việt Nam.

Kỳ tích bảo tồn giữa rừng Thanh Hóa

Phát hiện này được đánh giá là bước ngoặt trong nghiên cứu đa dạng sinh học của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Nó không chỉ chứng minh sức sống mãnh liệt của thiên nhiên, mà còn khẳng định giá trị sinh thái đặc biệt của Vườn Quốc gia Xuân Liên, nơi vẫn ẩn chứa vô vàn bí ẩn chưa được khám phá hết.

Vườn Quốc gia Xuân Liên hiện có diện tích gần 24.800 ha, trong đó hơn 5.000 ha là rừng nguyên sinh, nơi lưu giữ hàng ngàn loài động thực vật quý hiếm. Riêng khu hệ động vật đã ghi nhận 1.811 loài hoang dã, trong đó có 94 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam và danh lục IUCN.

Không chỉ Mang Roosevelt, nhiều loài khác cũng lần đầu tiên được ghi nhận tại Việt Nam qua các dự án nghiên cứu ở Xuân Liên như:

• Rắn hổ mây Xuân Liên (Pareas geminatus) – lần đầu phát hiện tại Đông Nam Á.
• Dơi muỗi (Myotis sicarius) – loài dơi cực hiếm mới được ghi nhận.
• Vượn đen má trắng (Nomascus leucogenys) – quần thể lớn nhất Việt Nam với 62 đàn, khoảng 200 cá thể.
• Voọc xám (Trachypithecus crepusculus) – ghi nhận tới 224 cá thể, cùng hàng loạt loài khỉ và cầy thuộc nhóm nguy cấp.

Mỗi loài là một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái rừng, và sự trở lại của Mang Roosevelt cho thấy rừng Xuân Liên đang thực sự hồi sinh.

Những cánh rừng lưu giữ sự sống

Theo đại diện Ban quản lý Vườn Quốc gia Xuân Liên, việc phát hiện lại Mang Roosevelt là kết quả của hàng chục năm nghiên cứu âm thầm, từ khảo sát, giám sát bẫy ảnh đến phân tích di truyền học. Các nhà khoa học đã tiến hành hàng trăm cuộc điều tra, nhiều lần ngủ lại trong rừng để quan sát hoạt động của động vật vào ban đêm.

Theo thông tin từ Vườn Quốc gia Xuân Liên, phát hiện về loài Mang Roosevelt là kết quả của quá trình nghiên cứu và giám sát động vật rừng trong nhiều năm qua. Hiện Vườn Quốc gia Xuân Liên vẫn đang tiếp tục mở rộng mạng lưới giám sát động vật rừng bằng công nghệ camera trap, đồng thời xây dựng các chương trình bảo tồn nội vi và ngoại vi, hướng tới mục tiêu lâu dài là phục hồi quần thể các loài nguy cấp trong môi trường tự nhiên.

Hồi chuông thức tỉnh về bảo tồn thiên nhiên

Phát hiện này không chỉ là niềm tự hào của giới khoa học Việt Nam, mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên.

Một loài thú nhỏ tưởng như đã biến mất vẫn có thể sống sót suốt gần một thế kỷ trong âm thầm, chỉ vì còn đủ rừng để ẩn náu. Nhưng nếu rừng tiếp tục bị thu hẹp, liệu kỳ tích ấy có thể lặp lại?

"Mỗi cánh rừng nguyên sinh là một kho báu sống, nơi có thể cất giấu những loài sinh vật mà con người tưởng đã tuyệt chủng. Nếu chúng ta không bảo vệ chúng hôm nay, ngày mai có thể sẽ không còn gì để tìm thấy," một nhà bảo tồn động vật chia sẻ với Sức khỏe & Đời sống.

Phía Ban quản lý Vườn Quốc gia Xuân Liên cũng đang phối hợp với các cơ quan khoa học, tổ chức quốc tế để xây dựng chương trình bảo tồn loài Mang Roosevelt, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ động vật hoang dã.

Gần 100 năm sau ngày bị xếp vào danh mục tuyệt chủng, Mang Roosevelt đã được nhìn thấy trở lại không phải trong phòng thí nghiệm, mà ngay giữa rừng già Việt Nam.

Khi camera tắt, rừng lại chìm trong tĩnh lặng. Nhưng ở đâu đó trong tán cây rậm rạp của Xuân Liên, những bước chân nhỏ của Mang Roosevelt vẫn vang lên, như minh chứng rằng thiên nhiên nếu được trân trọng sẽ không bao giờ biến mất.

(Theo Sức khỏe & Đời sống, Vườn Quốc gia Xuân Liên)