Ra đời năm 1961, Lửa trung tuyến của hai đạo diễn Phạm Văn Khoa và Lê Minh Hiền được xem là một trong những tác phẩm đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam về đề tài chiến tranh.

Sau hơn 60 năm, bộ phim không chỉ được nhắc nhớ qua chương trình Cine7 - Ký ức phim Việt, mà ít ai biết từng se duyên một mối tình nghệ sĩ hiếm có: NSND Ngọc Lan và NSND Ngô Mạnh Lân.

Vai diễn để đời của cô nữ sinh 18 tuổi

Kịch bản Lửa trung tuyến do nhà văn Văn Dân chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên, với dàn diễn viên gồm Lưu Xuân Thư, Ngọc Lan, Ngô Nam, Hồ Kiểng. Trong phim, nhân vật trung đội trưởng Dũng được điều về hỗ trợ dân công vận tải và tình cờ gặp Nhàn (NSND Ngọc Lan) - cô gái dân công hồn nhiên, nhí nhảnh nhưng can đảm và kiên cường.

Năm ấy, Ngọc Lan mới 18 tuổi, vừa vào Trường Sân khấu . Bà kể lại, ban đầu vai Nhàn có nhiều người thử sức, nhưng khi đoàn phim đưa thử đoạn diễn của bà cho nhà thơ Tố Hữu xem, ông đã khẳng định: “Đây mới chính là cô Nhàn”. Kể từ đó, Ngọc Lan miệt mài sống cùng vai diễn đưa tên tuổi mình đến với khán giả.

Để tạo cảm giác chân thật, những đạo cụ như thùng đạn đều được gia cố gạch bên trong, khiến cảnh quay trở nên vô cùng nặng nhọc. Có lần, thùng đạn do Ngọc Lan vác vô tình làm một thành viên trong đoàn bị thương - kỷ niệm mà bà không bao giờ quên.

Theo NSƯT Vũ Xuân Hưng - con trai của chủ nhiệm phim Vũ Năng An, nhân vật Nhàn là hình ảnh hiếm hoi thời bấy giờ: Một cô gái vừa tươi trẻ, hóm hỉnh, vừa dũng cảm trong chiến tranh. Vai diễn của Ngọc Lan không chỉ chân thật mà còn giàu sức biểu cảm, khiến khán giả tin rằng Nhàn bước ra từ đời sống chứ không chỉ hiện diện trên màn ảnh.

Những cảnh phim thử thách

Đoàn phim trải qua vô vàn gian khổ: bối cảnh miền núi phía Bắc mùa đông giá rét, diễn viên phải vác thùng nặng, lội qua nước lạnh chỉ 4-5 độ C, dưới vòi phun nước nhân tạo. Một cảnh quay tưởng chừng lãng mạn như Nhàn đứng dưới ruộng chải tóc lại là nỗi ám ảnh, bởi dưới chân là vô số đỉa. Nhưng khi máy quay bật sáng, Ngọc Lan vẫn nhập vai trọn vẹn, để lại trong lòng khán giả hình ảnh thơ mộng.

Cao trào của phim là cảnh cháy kho đạn. NSND Ngọc Lan vẫn nhớ như in đây là cảnh quay chỉ có thể thực hiện duy nhất một lần, sau khi lửa bùng lên, toàn bộ bối cảnh sẽ bị phá hủy.

Đặc biệt, chi tiết Nhàn trèo lên nóc nhà dập lửa rồi ngã xuống đất là một trong những cảnh quay nguy hiểm nhất. Phía dưới, chỉ bốn người cầm một tấm chăn chờ sẵn để “hứng” và nữ diễn viên phải “ngã chuẩn” vào đúng chính giữa tấm chăn ấy. Chỉ cần một sơ suất, tai nạn có thể xảy ra ngay lập tức.

Thế nhưng, bằng bản lĩnh và sự tập trung tuyệt đối, cảnh quay ấy được hoàn thành trọn vẹn ngay trong một đúp, để lại dấu ấn khó phai trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.

Đáng chú ý, quay phim Nguyễn Hồng Sến tiên phong đưa kỹ xảo vào Lửa trung tuyến từ hiệu ứng chữ khói, cảnh nền động, mờ chồng ký ức cho đến những cảnh máy bay ném bom. Nhờ đó, tác phẩm trở nên sinh động và hiện đại trong bối cảnh kỹ thuật còn rất hạn chế.

Phim se duyên cho một mối tình

Bộ phim Lửa trung tuyến đã đoạt giải Bông sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2 vào năm 1973 và nhận được Bằng khen tại Liên hoan phim Quốc tế Moskva lần thứ 2 vào năm 1961. Chính giải thưởng Quốc tế đặc biệt này đã đưa Nghệ sĩ Nhân dân Ngọc Lan đặt chân đến Matxcơva, tham gia Liên hoan phim Quốc tế.

Ở Moskva, bà tình cờ gặp NSND Ngô Mạnh Lân - lúc ấy đang học tại Đại học Điện ảnh VGIK. Ông được phân công làm phiên dịch cho Ngọc Lan trong suốt những ngày bà tham dự liên hoan.

Trước đó, Ngô Mạnh Lân vốn đã ấn tượng với nhân vật Nhàn trên màn ảnh. Cuộc gặp gỡ ở Moskva trở thành khởi đầu cho một chuyện tình đẹp, để rồi sau này, họ nên duyên vợ chồng, gắn bó bền chặt suốt hơn nửa thế kỷ.