Sau một ngày nổi lên rồi lại biến mất vì thủy triều, từ tờ mờ sáng 9/11, con tàu cổ ở biển Hội An lại xuất hiện trở lại. Lần này, phần nổi của thân tàu ít hơn, cát vùi sâu nhưng vẫn lộ ra khung tàu.

Theo ghi nhận của báo Tuổi trẻ, sáng 9/11 tại biển khu vực Cẩm An có hàng chục người lần lượt tới quanh con tàu để quay phim, chụp hình. Các bảng hạn chế tiếp xúc cũng được dựng lên để ngăn làm tổn hại tới kết cấu tàu.

Bên cạnh đó, nguồn trên cũng dẫn thông tin từ kết quả nghiên cứu được Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An thông tin, con tàu nghi là tàu cổ bị đắm ít nhất trước năm 1905 vài thế kỷ.

Quá trình điền dã dân tộc học và khảo cổ học cho thấy vị trí thuyền cổ (tàu, ghe) ở biển Cẩm An (phường Cẩm An, TP Hội An cũ; nay là phường Hội An Tây, TP Đà Nẵng) xuất lộ, xưa kia là đồi cát ven biển. Cạnh đồi cát là con đường được làm từ thời Pháp thuộc.

Do bị biển xâm thực, con đường chỉ còn lại đoạn ngắn. Riêng tại khu vực xuất lộ con thuyền, con đường đã bị sạt lở không còn dấu vết. Thông qua các bản đồ, ảnh vệ tinh trong nhiều thời điểm và ký ức của nhiều người dân địa phương một mặt cho thấy rõ xu hướng từ thế kỷ 20 đến nay biển xâm thực nga.io.vn" target="_blank">ngày càng mạnh.

Ngoài ra còn xác nhận vị trí con thuyền xưa kia không chỉ nằm sâu dưới đồi cát, mà vào năm 1905 có thể con tàu cách mép nước khoảng 700 - 800m.

Theo các nhà khoa học, dù con thuyền xuất hiện mấy ngày nay bị đắm hay bỏ hoang, thời điểm bị đắm hay bỏ hoang nhiều khả năng "sớm hơn năm 1905 chí ít cũng vài thế kỷ".

Kết quả nghiên cứu sơ bộ cũng nhận định thành phần gỗ để đóng thuyền Cẩm An có 2 nguồn gốc: gỗ nhiệt đới là bằng lăng (săng lẻ) và kiền kiền, gỗ ôn đới là gỗ thông. Đây cũng chính là loại gỗ thường gặp trong các cấu trúc tàu truyền thống Biển Đông.

Đề xuất khai quật khẩn cấp di vật tàu cổ tại ven biển Hội An

Trao đổi với báo Lao động, ông Phạm Phú Ngọc - Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Hội An cho biết, Trung tâm vừa đề xuất Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP Đà Nẵng xem xét, cho phép khai quật khẩn cấp di vật tàu đắm quý hiếm này.

“Đây là di vật đặc biệt hiếm có, một không hai, có giá trị lớn về mặt lịch sử hàng hải và khảo cổ học, cần được bảo vệ khẩn trương để tránh nguy cơ hư hại do sóng biển và thời tiết,” ông Ngọc nhấn mạnh.

Trước đó sau khi được phát hiện lần đầu vào cuối năm 2023, con tàu từng bị vùi lấp hoàn toàn dưới cát biển. Tuy nhiên, đợt mưa lũ lớn do ảnh hưởng bão số 12 (bão Fengshen) vừa qua đã gây sạt lở nghiêm trọng, khiến phần thân tàu lại trồi lên rõ hơn.

Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Hội An một lần nữa khảo sát và đo đạc hiện trạng: phần thân tàu lộ ra chiều rộng hơn 5m, chiều dài 17,4m, tuy nhiên vẫn còn một phần lớn bị vùi sâu dưới cát. Nhiều chi tiết kỹ thuật như ván be, giằng, vách ngăn, lô tàu... vẫn hiện rõ.

Do ảnh hưởng của thủy triều, khu vực này thường xuyên bị bồi lấp rồi lại xuất lộ, khiến công tác bảo tồn gặp nhiều khó khăn.

Trước diễn biến trên, Trung tâm đã triển khai biện pháp bảo vệ tạm thời, như cắm biển cảnh báo, phối hợp người dân địa phương trông coi hiện trường, đồng thời đề nghị UBND phường Hội An Tây phối hợp tuyên truyền, vận động người dân và du khách không xâm nhập khu vực di vật.

Ông Phạm Phú Ngọc cho biết: “Tình trạng sạt lở nghiêm trọng và tác động của thời tiết khiến di vật có nguy cơ hư hại nặng nếu không được bảo quản kịp thời. Chúng tôi đã đề xuất tổ chức khai quật khẩn cấp nhằm bảo vệ an toàn hiện trạng, đồng thời thu thập, nghiên cứu giá trị của con tàu".

Các chuyên gia đánh giá, nếu được khai quật, đây sẽ là một trong những phát hiện khảo cổ học dưới nước quan trọng nhất tại Việt Nam trong nhiều năm qua, góp phần làm sáng tỏ lịch sử giao thương quốc tế của cảng thị Hội An và vùng biển miền Trung trong thời trung đại.

“Con tàu cổ ở Hội An không chỉ là di vật quý hiếm, mà còn là "bảo vật" của lịch sử hàng hải Việt Nam, minh chứng cho vai trò quan trọng của Hội An trên bản đồ thương mại Đông Nam Á nhiều thế kỷ trước" - ông Ngọc khẳng định trên báo Lao động.